Geschreven door: Twan van Duijnhoven.
Bronnen: www.volkstelling.nl, www.cbs.nl en www.topotijdreis.nl.
De voormalige gemeenten Rijsbergen en Zundert (kernen Groot Zundert, Klein Zundert, Achtmaal en Wernhout) hebben zich de afgelopen eeuwen behoorlijk ontwikkeld. Een flinke toename van het aantal huizen en inwoners. Hoe verhouden deze getallen zich ten opzichte van de ontwikkeling van Nederland? Eerst de absolute getallen.
Opvallend is dat zowel in Rijsbergen als (in mindere mate) in Zundert, er een afname van het aantal inwoners is te zien in de periode 1859 tot en met 1899. In Rijsbergen bedroeg de afname van het aantal inwoners 196 (12% van 1859) en in Zundert was dit een afname van 54 inwoners (1% van 1859). Als dit afgezet wordt tegen het landelijk aantal inwoners dan is daar een tegenovergesteld beeld te zien. In 1859 had Nederland 3.293.577 inwoners en in 1889 waren dit er 4.371.493. Een toename van maar liefst 32%. Een bijzondere ontwikkeling in Rijsbergen en Zundert. Op de volgende bladzijden staan de getallen uitgedrukt in percentages. Dan worden de verschillen tussen enerzijds de voormalige gemeenten Rijsbergen en Zundert en anderzijds Nederland nog meer duidelijker. Had die afname van het aantal inwoners en het aantal huizen te maken met het feit dat dit ‘landelijke’ dorpen waren? Dezelfde getallen zijn onderzocht voor twee vergelijkbare gemeenten in het oosten van Noord‑Brabant, de dorpen Erp en Veghel. De uitkomsten hiervan zijn als volgt:
Erp: 1859; 2.127 inwoners, 1889; 2.400 inwoners, toename van 13%
Veghel: 1859; 4.441 inwoners, 1889; 5.771 inwoners, toename van 30%
In die gemeenten is een duidelijke toename te zien. Met name in Veghel is de toename groot, waarschijnlijk als gevolg van de ontwikkeling van de industrie in Veghel.
De afname van het aantal inwoners in Rijsbergen en Zundert had in ieder geval niet te maken met het aantal geboortes en overlijden in die periode. Deze waren vanaf 1860 tot en met 1889 als volgt:
Rijsbergen: geboortes; 1.716, overlijdens; 1.322
Zundert: geboortes; 5.069, overlijdens; 3.105
Het lijkt erop dat in die periode in Rijsbergen en Zundert veel inwoners de gemeente hadden verlaten en hun heil en werk ergens anders gezocht hadden. Immers vanaf circa 1850 vond in Nederland de industriële revolutie plaats. Vele arbeiders zochten werk in de fabrieken in de grote plaatsen en verhuisden met hun gezin naar die steden. Breda, Oosterhout en Roosendaal waren de grote plaatsen waar men werk kon vinden. Maar ook Antwerpen was voor sommigen een plek om te gaan werken, bijvoorbeeld in de haven.
Enkele cijfers van andere omliggende plaatsen.
Alphen en Riel: 1859; 1.816 inwoners, 1889; 1.743 inwoners, afname van 4%
Chaam: 1859; 1.350 inwoners, 1889; 1.296 inwoners, afname van 4%
Etten-Leur: 1859; 5.635 inwoners, 1889; 6.661 inwoners, toename van 18%
De ontwikkeling van het aantal inwoners heeft in de periode 1840 tot en met 1889 in de huidige gemeente Zundert, nagenoeg stilgestaan. Daarna neemt de bevolkingsgroei wel toe, zij het in mindere mate dan op landelijk niveau. Ook het aantal huizen is minder sterk toegenomen dan op landelijk niveau. In de periode 1960 tot en met 1995 is het aantal huizen in zowel Rijsbergen als (in mindere mate) Zundert wel sterker toegenomen dan op landelijk niveau, daarna valt de groei van het aantal huizen weer sterk terug naar ongeveer het landelijk niveau. In de onderstaande uitsneden van landkaarten, is de ontwikkeling en de uitbreiding van de dorpen Rijsbergen en Zundert goed te zien.
In de onderstaande uitsneden van landkaarten, is de ontwikkeling en de uitbreiding van de dorpen Rijsbergen en Zundert goed te zien.
