De Drie Heerlijkheden

De geschiedenis van De Drie Heerlijkheden

Het grondgebied van Zundert was vroeger verdeeld in drie heerlijkheden: Zundert-Hertog, Zundert-Nassau en Wernhout. Zundert Hertog omvatte de kern van het dorp Zundert, met de naaste omgeving, namelijk de Markt, Molenstraat, Katerstraat, het Rootven, het Laar en de Wildert. De Heerlijkheid Zundert-Hertog viel tot 1470 onder de hertog van Brabant. Daarna kreeg de heer van Breda het gebied in onderpand. Het pand is, ondanks enkele pogingen in de 17e eeuw, nooit afgelost en zodoende bleef deze heerlijkheid tot 1795 onder de Oranjes. Zundert-Nassau omvatte het grootste gedeelte van het gebied Zundert, waaronder ook Rijsbergen en Klein-Zundert viel. Rijsbergen behoorde onder het land van Breda. Het gebied ressorteerde onder de heren van Breda. In 1403 kwam het in handen van het huis van Nassau en vanaf die tijd werd het Zundert-Nassau genoemd.

De rechtspraak, de schepen en dingbank, viel samen met Rijsbergen, onder de naam “Eeninge van Rijsbergen”. Met bezat een lagere rechtsmacht, voor halszaken moest men naar de bank in Breda zoals in het land van Breda gebruikelijk was. De schepenbank werd gevormd door een schout, een secretaris en vijf personen uit Zundert en twee uit Rijsbergen. Administratief stonden Zundert en Rijsbergen echter los van elkaar. Wernhout was de derde heerlijkheid binnen het grondgebied van Zundert. Het gebied lag ten zuiden van Zundert-Hertog en voor een groot gedeelte omgeven door Zundert-Nassau. Wernhout was oorspronkelijk een deel van de heerlijkheid Brecht. Het behoorde tot de helft van Brecht, die van de hertog van Brabant in leen werd gehouden; de andere helft was van de markgraaf van Antwerpen. Vanaf 1388 tot 1470 is Brecht (met Wernhout) tijdelijk in één hand met de heerlijkheden Hoogstraten, Rijckevorsel en Minderhout. In het jaar 1618 werden Wernhout van Brecht gescheiden en aan Johan van Aerssen verkocht, wiens kleinzoon Cornelis van Aerssen de heerlijkheid in het jaar 1698 aan Willem III, koning van Engeland, heer van Breda verkocht. Deze heerlijkheid had de hoge rechtsmacht. Dat betekende dat men ook doodvonnissen uit mocht spreken.

Met de Bataafse omwenteling in 1795 werden de heerlijke rechten afgeschaft. De schepenbanken bleven echter functioneren. Met de inlijving in 1810 bij Keizerrijk Frankrijk kwam er definitief een einde aan de middeleeuws rechterlijk bestuurlijke organisatie. Vanaf die tijd zijn Zundert-Hertog, Zundert-Nassau en Wernhout samengevoegd tot de gemeente Zundert-Wernhout. Rijsbergen werd gemeente Rijsbergen. In 1897 is de naam Wernhout vervallen en was er sprake van de gemeente Zundert.